błogi

przymiotnik
psł. odm. złożona (zaimkowa)→ pol. odm. przymiotnikowa

Etymologia

1. Język praindoeuropejski
2. pie.
   *bʰolg⁽’⁾-
3. od rdzenia pie.
   *bʰelg⁽’⁾- [SEJPBo]

1. Język prasłowiański
2. psł.
   *bȏlgъ

1. Języki słowiańskie
2. czes.
   blahý
3. ros.
   blagój
4. csł.
   ne bologomъ
5. csł.
   blagyj
6. scs.
   blagъ
7. bułg.
   blág
8. mac.
   blag
9. mac.
   blagden
10. sch.
    blȃg, blȃgī
11. słoweń.
    blȃg

1. Inne języki indoeuropejskie
2. łot.
   balgans
3. sans.
   bhárga-

Ewolucja formalna

1. pie. *bʰolg⁽’⁾-
2. psł. *bȏlgъ(jь)
3. zach.słow. *blogъ(jь)
4. stpol. *błŏgȳ
5. śrpol. błog'i
6. npol. bu̯og'i

Znaczenia i przykłady użycia

1. «szczęśliwy; wyróżniony przez Boga, błogosławiony, przen. obfity» [SXVI] ESXVII-XVIII: «miły, przyjemny, szczęśliwy, beztroski», L: «szczęśliwy, szczęsny, błogosławiony», SW: nieuż. «szczęśliwy, zbawiony, błogosławiony»
   • ‍ A toć nie są tacy błodzy, Jako o nich dzierżą mnodzy. BierRozm 7, 22 1536 [SXVI]
   • ‍ Błogi mąż ktory rozmyśla mądrze zacne rzeczy. BudBib Eccli 14/20 1572 [SXVI]
   • ‍ Póki mię młodość pierwsza piastowała, Nigdy frasunku głowa ma nie znała, Lecz próżen trwogi wiodłem wiek błogi. ZimSRoks 75 1654 [ESXVII-XVIII]
   • ‍ Błoga, żeś wierzyła słowu Pańskiemu. Pieśń. Kat. 5 1695 [L]
   • ‍ Błogi prowadzi żywot. 1764 [T]
   • ‍ Duszo przeklęta, czy błoga! Mick. 1900 [SW]
2. «błogi, łaskawy, litościwy» [L] SW: nieuż. «łaskawy, litościwy»
   • ‍ Boże bądź nam błogim, i racz powrócić ojca sierotom ubogim. Chodk. Kost. 253 1606 [L]
   • ‍ Boże! bądź nam błogim. 1900 [SW]
3. «dobroczynny, zbawienny» [SWil] SW: «dobroczynny, zbawienny», SJPDor: przestarz. «dobroczynny, zbawienny»
   • ‍ Wpływ błogi. 1861 [SWil]
   • ‍ Przy błogim wpływie zreformowanego przez Komisję Edukacyjną wychowania (...) można by się spodziewać polepszenia stosunków wyznaniowych. Korzon, Wewn. 1898 [SJPDor]
   • ‍ Praca sumienna wydaje błogie owoce. 1900 [SW]
4. «gw. lichy» [SW]
   • ‍ Zdrowie błogie. [SW]
5. «książk. sprawiający zadowolenie, przyjemność; miły, rozkoszny» [USJP]
   • ‍ Błogi nastrój, spokój. 2003 [USJP]
6. «książk. świadczący o zadowoleniu, przyjemności; rozkoszny» [USJP]
   • ‍ Błogi uśmiech. 2003 [USJP]

Zmiany semantyczne

1. «szczęśliwy» [SXVI]
2. «lichy» [SW]

1. «szczęśliwy» [SXVI]
2. «dobroczynny, zbawienny» [SWil]

Związki frazeologiczne

1. robić coś w błogiej nieświadomości «robić coś, nie zdając sobie sprawy z niebezpieczeństwa wynikającego z tego, co się robi» [USJP]

Połączenia wyrazowe

1. błogi oset «carduus Mariae (ostropest plamisty)» [SW]
2. błogi wpływ «wpływ dobroczynny, zbawienny» [SWil]
3. błogie zdrowie «liche zdrowie» [SW]
4. błogim, szczęśliwym bydź [L]
5. owies błogi «lichy»

Wyrazy pokrewne

• błogać [SStp]
• błogo [SStp]
• błogosława [L]
• błogosławiać [SStp]
• błogosławiciel [SXVI]
• błogosławienie [SStp]
• błogosławieny [SStp]
• błogosławieństwo [SStp, SXVI]
• błogosławion [SStp]
• błogosławioność [SXVI]
• błogosławiony [SStp, SXVI]
• błogosławiący [SXVI]
• błogosławić [SStp]
• błogosławność [SStp]
• błogosławny [SStp]
• błogowieki [L]
• błogość [SStp]
• błożen [SXVI]
• błożyć «schlebiać, sprzyjać» [SStp]
• niebłogo [SXVI]
• ubłogosławiać [SStp]
• ubłogosławić [SStp]
• wzbłogosławić [SStp]

Powiązane hasła

• Zobacz także: godny dobry łagodny miły

Autorzy: Patrycja Barylski, Ewelina Kwapień