sławić

czasownik
psł. kon. IV -i- tematowa→ pol. kon. III -'ę, -'isz//-ysz

Etymologia

  1. Język praindoeuropejski
  2. pie.
    *ḱlēu- [EDSIL]
  3. od rdzenia pie.
    *ḱléu̯- [SEJPBo]
  1. Język prasłowiański
  2. psł.
    *slaviti
  3. od psł.
    *sluti
  1. Języki słowiańskie
  2. czes.
    slavit
  3. ros.
    slavit'
  4. scs.
    *slaviti
  5. sch.
    slȁviti
  1. Inne języki indoeuropejskie
  2. łot.
    slût
  3. łot.
    sluvêt
  4. łot.
    sludinat
  5. grec.
    kléō
  6. łac.
    clueō, cluēre

Ewolucja formalna

  1. pie. *ḱlēu-
  2. psł. *slaviti
  3. stpol. słav̍ić
  4. śrpol. słav̍ić
  5. npol. su̯av̍ić

Znaczenia i przykłady użycia

  1. «wyrażać uznanie, szacunek, podziw, chwalić, czcić, wielbić, laudare, praedicare, extollere, glorificare» [SStp] L: «wsławić, rozsławić, sławnym czynić, głosić, wielbić», SWil: «wsławiać, rozsławiać, sławnym czynić, głosić, wielbić», SW: «głosić na sławę, rozsławiać, wysławiać, robić sławnym, wielbić», SJPDor: «głosić czyją sławę; opiewać, chwalić, wychwalać; czynić sławnym»
    • ‍ To Bog moj i będę sławić ji Fl Moys 3, sim. Puł. 1400-1450 [SStp]
    • ‍ Dowody dobroczynności twéj potomność sławić będzie. Teat. 4. b, 23 1784-85 [L]
    • ‍ O! chwalmy tę Bogarodzicę, którą anieli sławią po wszystkiéj ziemi i w niebiosach. 1861 [SWil]
    • ‍ Pragnął szukać ratunku dla chorej u sławionych doktorów paryskich. Zal. Marc. Wspom. 154 1893 [SJPDor]
    • ‍ Klnijcie, co on przeklnie, sławcie, co on sławi. 1915 [SW]
  2. «rozsławić, uczynić głośnym, znanym, podziwianym, aliquem illustrem, celebrem, admirabilem reddere, celebrare» [SStp] USJP: podn. «głosić czyjąś sławę, wychwalać kogoś, jego czyny; opiewać, chwalić»
    • ‍ Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena (Bogur CDE: sławiona) Maryja! Bogur ABF. 1400-1500 [SStp]
    • ‍ Sławić czyjeś cnoty, czyjeś czyny, zasługi. 2003 [USJP]
  3. «uroczyście obchodzić, świętować, celebrare, ager» [SStp]
    • ‍ Będziecie mieć dzień ten to w pamięci a będziecie ji sławić (celebrabitis) gody Panu BZ Ex 12, 14 1455 [SStp]
  4. «rozgadać co z ujmą sławy, osławiać» [L] SWil: «rozsławiać, rozgadywać co z ujmą sławy, osławiać», SW: «zniesławiać, osławiać, obmawiać, czernić, obgadywać»
    • ‍ Józef nie chcąc sławić Maryi, że brzemienną była, umyślił ja opuścić. Biał. Post. 62. 1 1581 [L]
    • ‍ Lud cię pierwéj błogosławił, a potém cię bezecnie sławił. 1861 [SWil]
    • ‍ Józef bardzo rad zapomniał krzywdy swojej i rzeczy onej nie sławił. Skar. 1915 [SW]
  5. «sławią co, wieść jest, gadają, gruchnęło» [L] SWil: «powiadać, mówić», SW: mówić, opowiadać, głosić, rozgłaszać»
    • ‍ Dziś też jeszcze, powiada Karyjon, sławią, iż w Tauryce Gotowie mieszkają, którzy języka niemieckiego używają. Stryjk. 41 1775 [L]
    • ‍ Dziś też jeszcze, powiada Karjon, sławią, iż w Tauryce Gotowie mieszkają, którzy języka niemieckiego używają. Stryjk 1915 [SW]
  6. «opiewać» [SWil] SW: «głosić, opiewać, śpiewać, opisywać»
    • ‍ Wojnę okrutną sławię Pigmeolów małych. 1861 [SWil]
    • ‍ Wojnę okrutną sławię Pigmeolów małych, którzy klęskę popadli od żórawiów śmiałych. 1915 [SW]

Zmiany semantyczne

  1. «rozsławić, uczynić głośnym, znanym, podziwianym; wyrażać uznanie, szacunek, podziw, chwalić, czcić, wielbić» [SStp]
  2. «chwalić się, szczycić się, chełpić się, przechwalać się» [SStp]
  1. «rozsławić, uczynić głośnym, znanym, podziwianym» [SStp]
  2. «rozgadać co z ujmą sławy, osławiać» [L]
  1. «wyrażać uznanie, szacunek, podziw, chwalić, czcić, wielbić» [SStp]
  2. «rozsławić, uczynić głośnym, znanym, podziwianym» [SStp]
  1. «wyrażać uznanie, szacunek, podziw, chwalić, czcić, wielbić» [SStp]
  2. «uroczyście obchodzić, świętować» [SStp]

Połączenia wyrazowe

  1. sławić się «chwalić się, szczycić, też chełpić się, przechwalać» [SStp]

Wyrazy pokrewne

Powiązane hasła

Autorzy: Zuzanna Wołowska, Zespół -