młodość

rzeczownik, r.ż.
psł. dekl. -i- tematowa→ pol. dekl. ż.

Etymologia

  1. Język praindoeuropejski
  2. pie.
    *mold-
  3. od rdzenia pie.
    *meld- [SEJPBo]
  4. od rdzenia pie.
    *mel(ə)- [SEJPBo]
  1. Język prasłowiański
  2. psł.
    *moldostь
  3. od psł.
    *moldъ
  1. Języki słowiańskie
  2. czes.
    mladost
  3. słc.
    mladosť
  4. ros.
    molodost'
  5. ukr.
    molodist'
  6. bułg.
    mladost
  7. sch.
    mlȁdōst
  8. słoweń.
    mladost
  1. Inne języki indoeuropejskie
  2. stprus.
    maldai
  3. stprus.
    maldian (bier.)
  4. sans.
    mṛdu-
  5. ang.
    melt
  6. stang.
    meltan
  7. grec.
    méldomai
  8. łac.
    mollis

Ewolucja formalna

  1. pie. *mold-
  2. psł. *mold-ostь
  3. zach.słow. *mlodostь
  4. stpol. młŏdŏść
  5. npol. mu̯odość

Znaczenia i przykłady użycia

  1. «młody wiek, wczesne lata życia, iuventus, aetas iuventilis, pueritia, adulescentia, infantia» [SStp] SXVI: «początkowy okres życia człowieka do około 30 lat; fragment tego okresu; też dzieciństwo», ESXVII-XVIII: «młody wiek, lata młodzieńcze», L: «młody wiek, młodzieństwo», SWil: «wiek młody», SW: «wiek między dzieciństwem a męskością, wiek młody, młode lata; poet. wiosna, zaranie życia», SJPDor: «okres życia zawarty między dzieciństwem a wiekiem dojrzałym; okres, kiedy się jest młodym; młode lata, młody wiek», USJP: «okres życia zawarty między dzieciństwem a wiekiem dojrzałym, okres, kiedy się jest młodym; młode lata, młody wiek»
    • ‍ Wnidę... ku Bogu, jenże uwiesieli młodość moję (iuventutem meam). Fl 42, 4, sim. Puł. (przed 1400 rokiem) [SStp]
    • ‍ tak się mają zwyczaić, iżeby młodości popędliwość łatwie powściągnąć mogli. KwiatKsiąż D2v 1564 [SXVI]
    • ‍ Przypatrzywszy się in parte jego skromnym i poczciwym obyczajom zaraz z młodosci tudziesz i Statkowi konkludowac bezpiecznie mogę że to jest niewinna potwarz. PasPam 141 1656-1688 [ESXVII-XVIII]
    • ‍ We dwa razy siedm leciech młodość zaczyna się. Boh. Dyab. 2, 241 1772-1777 [L]
    • ‍ Przywyknąć do czego z młodości. 1861 [SWil]
    • ‍ Młodości! Orla twych lotów potęga! Mick. 1900-1927 [SW]
    • ‍ Przeżyła u progu swej młodości wielki kataklizm pierwszej wojny światowej. Matusz. R. Lit. 5. 1951 [SJPDor]
    • ‍ Dzieciństwo i młodość spędziła u ojca na wsi. 2003 [USJP]
  2. «młody człowiek, młodzi ludzie» [SXVI] L: «młodzież», SWil: «młodzież; młodzi ludzie», SW: nieuż. «młodzież, młodzi ludzie, młódź»
    • ‍ młodość gdy podrasta, nic swowolniejszego| Nie może być ná świecie, ni uporniejszego. RejWiz 89v 1560 [SXVI]
    • ‍ Ach ach! młodości chrześcijańska, a mało was jest, którzy artykułów wiary waszej nie wiecie! Bals. Niedz. 1, 64 1761 [L]
    • ‍ Ach, ach! młodości chrześcijańska, a mało was jest, którzy artykułów wiary waszej nie wiecie! Bals. 1902 [SW]
  3. «temperament właściwy młodemu wiekowi» [SXVI] USJP: «zespół cech i zachowań właściwych temu okresowi»
    • ‍ Król [...] w Wilnie będąc z Małżonką Barbarą krotofil rozmaitych według młodości używał. StryjKron 762. 1582 [SXVI]
    • ‍ Do końca życia zachował młodość. 2003 [USJP]
  4. «uroda, wdzięk młodego człowieka (także zwierzęcia)» [SXVI]
    • ‍ Wtymże mu [jeleniowi] rogi wpadną, i młodość się przywróci. FalZioł IV 8c 1534 [SXVI]
  5. «niedojrzałość, miękkość, delikatność» [SXVI]
    • ‍ Niechaj pachną jeszcze w młodości twojej jáko gałązki młode które jeszcze były nie ode pniá nieodrosły. RejPs. 85v 1541 [SXVI]
  6. «wczesna faza, wczesny okres rozwoju; początek istnienia czego» [SJPDor] USJP: «wczesna faza rozwoju czegoś, początkowy okres istnienia czegoś»
    • ‍ Kontrast dojrzałych firm wierzchowinowych z młodością dolinnych jest dalszą cechą charakterystyczną krajobrazu Sudetów. Wierchy, s. 26 1947 [SJPDor]
    • ‍ Młodość gór, lasu, gwiazdy. 2003 [USJP]

Zmiany semantyczne

  1. «młody wiek, wczesne lata życia» [SStp]
  2. «młody człowiek, młodzi ludzie» [SXVI]
  1. «młody wiek, wczesne lata życia» [SStp]
  2. «temperament właściwy młodemu wiekowi» [SXVI]
  1. «młody wiek, wczesne lata życia» [SStp]
  2. «wczesna faza, wczesny okres rozwoju; początek istnienia czego» [SJPDor]

Związki frazeologiczne

  1. fig. używać młodości «wesoło spędzać młodość» [SWil]
  2. nie pierwszej młodości «nie bardzo młody, ale jeszcze niestary; podstarzały» [SJPDor]
  3. nie pierwszej młodości «już w pewnym wieku, podstarzały» [SW]
  4. nie pierwszej młodości «niezbyt młody, w średnim wieku» [USJP]
  5. pierwsza młodość «lata młodzieńcze» [SJPDor]
  6. płacić dług młodości «ulegać popędom, nieodłącznym od wieku młodego» [SW]
  7. płacić dług młodości «ulegać popędom młodzieńczym» [SWil]
  8. przeżywać drugą młodość «będąc w starszym wieku poczuć się znowu młodym, silnym i sprawnym» [USJP]
  9. przypłacić młodością «nadużyciem narazić swą młodość na cierpienia» [SWil]
  10. stérać swą młodość «bezpożytecznie zmarnować swój wiek młody» [SWil]
  11. wieczna młodość «zachowanie młodego wyglądu, młodzieńczej żywości, energii itp. do końca życia»
  12. wiek młodości, wiek płochości [SWil]
  13. wypłacać się z długów młodości «cierpieć za błędy w młodych latach popełnione» [SW]
  14. wypłacać się z długów młodości «ponosić cierpienia w wieku późniejszym, z powodu błędów w młodości popełnionych» [SWil]

Połączenia wyrazowe

  1. daw. za młodości «okres, kiedy było się młodym, za młodu » [SJPDor]
  2. eliksir młodości, życia «cudowny napój poszukiwany przez alchemików, mający przedłużać życie i zapewniać wieczną młodość» [USJP]
  3. kwitnąca młodość «człowiek w kwiecie wieku» [SXVI]
  4. kwitnąć młodością [SW]
  5. młodości burzliwość [SXVI]
  6. młodość bystra, swawolna, wesoła [SXVI]
  7. młodość dziecinna [SXVI]
  8. niewinne młodości [SXVI]
  9. od młodości, od piérwszej młodości, z młodości «od lat młodych» [SWil]
  10. od młodości, z młodości, z młodu [L]
  11. płocha młodość [SXVI]
  12. używać młodości «wesoło spędzać młodość» [SWil]
  13. w kwiecie, w rozkwicie młodości «w młodym wieku, w pełni sił» [SJPDor]
  14. w młodości «za młodu» [SW]
  15. w młodości «podczas wieku młodego» [SWil]
  16. w rozkwicie młodości «w pełni sił młodzieńczych» [USJP]
  17. z młodości «z młodu, za młodu» [ESXVII-XVIII]

Przysłowia

  1. A za diabła młodość stoi| Kto się swego cienia boi. [SXVI]
  2. Boć wierę młodości szkoda| Ktora płynie jako woda. [SXVI]
  3. Gdyby młodość wiedziała, gdyby starość mogła! «szkoda, że człowiek młody nie ma doświadczenia, a stary - mając doświadczenie - nie ma już siły» [USJP]
  4. Grzechy młodości karze Bóg na stare kości. [SW]
  5. Grzechy młodości, karze Pan Bóg na stare kości. [L]
  6. Młodość bez występku, jak ryba bez wody. [L]
  7. Młodość bujna, do rządu trudna. «= młode piwko szumi» [L]
  8. Młodość przyjemna, i starość zgrzybiałą zaleca. [Kn, L]
  9. Młodość wesoła kwitnie| Starość zmarszczona truchleje. «= starość sama choroba» [L]
  10. Młodość wesoła kwitnieje, Starość zmarszczona truchleje. [L]
  11. Poznać łatwo z starości, jaki kto był w młodości. [L]
  12. Przypłacisz w starości| Rozpustnéj starości. [L]
  13. Starość obraz młodości, starość owoc młodości. [L]
  14. W młodości myśl o starości. [SW]
  15. Znać w młodości, co ma być w starości. [L]
  16. Zwłaszcza gdy się młodość z cnotą wpoi| Za wielką rzecz człowiekowi stoi. [SXVI]

Wyrazy pokrewne

Powiązane hasła

Autorzy: Zuzanna Sierzputowska, Zespół -