ład

rzeczownik, r.m.
psł. dekl. -o- tematowa→ pol. dekl. m.

Etymologia

  1. Język praindoeuropejski
  2. pie.
    *lōudʰ- (etymologia niepewna) [ESJPBa]
  3. od rdzenia pie.
    *leudʰ- [ESJPBa]
  1. Język prasłowiański
  2. płn.słow.
    *ladъ
  1. Języki słowiańskie
  2. błr.
    lad
  3. ros.
    lad
  4. ukr.
    lad
  1. Inne języki indoeuropejskie
  2. sans.
    rodha-

Ewolucja formalna

  1. pie. *lōudʰ-
  2. płn.słow. *ladъ
  3. stpol. *łād
  4. śrpol. ład
  5. npol. u̯ad

Znaczenia i przykłady użycia

  1. «porządek, układ porządny» [L] SWil: «porządek, układ porządny», SW: «porządek, układ porządny, szyk», SJPDor: «harmonijny, uregulowany układ czegoś, porządek», USJP: książk. «harmonijny układ czegoś, porządek»
    • ‍ Niemasz Rzpltej, którejby rzeczy lepszym ładem szły, jak Wenecka. Kłok. Turk. 113 1678 [L]
    • ‍ Ani ładu, ani składu. 1861 [SWil]
    • ‍ Tym ładem domy i narody stoją. Mick. 1902 [SW]
    • ‍ Z chaosu ład się tworzy. Tuwim Rzecz 3 1929 [SJPDor]
    • ‍ W domu panował ład. 2003 [USJP]

Związki frazeologiczne

  1. bez ładu i składu «nieporządnie, byle jak, chaotycznie, bezładnie» [USJP]
  2. bez ładu; bez ładu i składu; ani ładu, ani składu; ni ładu, ni składu «nieporządnie, byle jak, bezładnie» [SJPDor]
  3. daw. reg. komu coś nie w ład «coś komu nie dogadza, nie jest po jego myśli» [SJPDor]
  4. dojść z czym do ładu; daw. dać ład czemu «dać sobie radę z czym, zorientować się w czym, opanować co» [SJPDor]
  5. dojść z czymś do ładu «dać sobie radę z czymś» [USJP]
  6. dojść z kimś do ładu «dojść z kimś do porozumienia» [USJP]
  7. dojść, trafić z kim do ładu; daw. dojść z kim do ładu «dojść do porozumienia» [SJPDor]
  8. doprowadzić co do ładu; daw. przywieść do ładu, przyprowadzić w ład «uporządkować co, zaprowadzić porządek» [SJPDor]
  9. na jakiś ład «na jakiś sposób, według jakiejś metody» [SJPDor]
  10. ni ładu, ni składu «byle jak, bezładnie» [WSEHJP]
  11. ni ładu, ni sprawy «nieporządnie» [WSEHJP]
  12. nie szło im w ład «nie umieli sobie poradzić, nie udawało się» [SJPDor]
  13. przestarz. dojść do ładu «zrozumieć, wyjaśnić sobie co» [SJPDor]
  14. sam diabeł ładu nie dojdzie «nikt nie zrozumie, nie wybrnie z trudności» [SJPDor]
  15. trafić, dojść z kimś (do) ładu «dojść do porozumienia» [WSEHJP]
  16. w ład «dogodnie» [WSEHJP]
  17. zrobić z kim ład «ukrócić, pohamować kogo; zrobić z kim porządek» [SJPDor]

Połączenia wyrazowe

  1. trudno z nim trafić (a. dojść) do ładu «do porozumienia» [SW]

Przysłowia

  1. Ni ładu, ni składu. [SW]

Wyrazy pokrewne

Powiązane hasła

Autorzy: Elżbieta Petrykowska, Zespół -