sromać się

czasownik
psł. kon. III -jo-//-je- tematowa→ pol. kon. IV -am, -asz

Etymologia

  1. Język praindoeuropejski
  2. pie.
    *ḱor-mo- [SEJPBo]
  3. od rdzenia pie.
    *ḱer- [IEW]
  4. od rdzenia pie. (laryng.)
    *ḱerh₂- [LIV2]
  1. Język prasłowiański
  2. psł.
    *sormъ
  1. Języki słowiańskie
  2. dłuż.
    sromaś se
  3. kasz.
    sromocëc są
  4. ros.
    sramit'sja
  5. ukr.
    soromitisja
  6. scs.
    sramljati sę
  7. bułg.
    srami se
  8. mac.
    srami se
  9. sch.
    sramiti se
  10. słoweń.
    sramováti se
  1. Inne języki indoeuropejskie
  2. lit.
    sarmãtytis
  3. lit.
    sarmatà
  4. awest.
    fšarəma-
  5. irań.
    śarm
  6. irań.
    fsarm
  7. ang.
    harm
  8. niem.
    Harm
  9. śrwniem.
    har(a)m
  10. stnord.
    harmr

Ewolucja formalna

  1. pie. *ḱor-mo-
  2. psł. *sormъ
  3. zach.słow. *srom-ati
  4. stpol. srōm-ăć să˛
  5. śrpol. srómać śę

Znaczenia i przykłady użycia

  1. «przeżywać uczucie wstydu, wstydzić się, pudore capi, pudere, erubescere» [SStp] L: «wstydzić się», SWil: «wstydzić się, mieć srom, wstyd», SW: «wstydzić się, żenować się», SJPDor: przestarz. «wstydzić się»
    • ‍ Zapłońcie sie i sromajcie sie pospołu, jiż sie wiesielą złemu memu! Fl 34, 29 [SStp]
    • ‍ Boże mój, wstyd ci mię, a sromam się podnieść oblicza mojego do ciebie. Dambr. 703 1728 [L]
    • ‍ Sromajmy się wżdy. W. Post. W. 278 1584 [L]
    • ‍ Rzymianie nie sromali się tego, posłać do Grecyi po prawa; a wy czemu się wstydzić macie posłać do cudzych ziem po dobrą radę? Gorn. Wł. F. 4 b 1616 [L]
    • ‍ Gdybym taki uczynek popełnił, nie sromałbym się o darowanie winy prosić. Sienk. Krzyż. I, 56 1897-1900 [DEW]
    • ‍ Jako Moderski ręczył Grzybowi za płaszcz za cztyrzy grzywny i za suknię, co by się nie sromała miedzy panami. Pyzdr nr 110 1399 [SStp]
    • ‍ Częstokroć panowie tak wiele o sobie plotą, iż pochlebca, by najniewstydliwszy, sromać się musi. Gorn, Dw. 63 1566 (1639) [L]
    • ‍ Bardzo się sromać i słusznie wstydać musiał. Wiśn. 276 1572 [L]
    • ‍ Sromać się, jakoby jakich nieczystości, rzeczy złych i szkodnych. Wiśn. 273 1572 [L]
    • ‍ Ludzie się tych grzechów nie sromają, w których mają siła towarzystwa. Gorn. Sen. 168 1593 (1772) [L]
    • ‍ Wypchnięty z domu, nie postał już doma, Bo się płochości sam przed sobą sroma. 1861 [SWil]
    • ‍ Schylam ja kark przed wami, boście starzy i szanowani, ale się nie sromam, wzroku waszego się nie boję! Rodz. Dew. 287 1914 [SJPDor]
    • ‍ Sokrates u Platona mówi: Dawnobych ja zginął, ale mię to dzierży, iż się uczyć nie sromam Górn. 1915 [SW]

Związki frazeologiczne

  1. sromam się z czego, za co «wstydzę się» [T]

Wyrazy pokrewne

Autor: Magdalena Pliszka