mnogi

przymiotnik
psł. odm. złożona (zaimkowa)→ pol. odm. przymiotnikowa

Etymologia

  1. Język praindoeuropejski
  2. pie.
    *mnogʰ- [EDSIL]
  3. od rdzenia pie.
    *men(e)gʰ- [IEW]
  1. Język prasłowiański
  2. psł.
    *mъnogъ
  1. Języki słowiańskie
  2. czes.
    mnohý
  3. głuż.
    mnogi
  4. słc.
    mnohý
  5. ros.
    mnógij
  6. scs.
    mъnogъ
  7. bułg.
    mnógo
  8. sch.
    mnȍgī
  9. słoweń.
    mnǫ̑g
  1. Inne języki indoeuropejskie
  2. sans.
    maghá-
  3. sans.
    manāk, manānak (pokrewieństwo niepewne)
  4. ang.
    many
  5. hol.
    menig
  6. stisl.
    margr
  7. niem.
    manch
  8. niem.
    menge
  9. stwniem.
    manag
  10. goc.
    manags
  11. szwedz.
    mången
  12. grec.
    monakhós
  13. stirl.
    menicc
  14. wal.
    mynych

Ewolucja formalna

  1. pie. *mnogʰ-
  2. psł. *mъnogъ(jь)
  3. stpol. mnŏgȳ
  4. śrpol. mnog`i

Znaczenia i przykłady użycia

  1. «występujący w wielkiej liczbie, liczny, złożony z dużej ilości jednostek, creber, numerosus, multus» [SStp] SXVI: «będący w znacznej liczbie, taki, którego jest dużo, wiele; rozliczny, rozmaity; niejeden», L: «liczny, wieloraki», SWil: «liczny, wieloraki», SW: «w znacznej liczbie będący, wiele jednostek liczący, liczny», SJPDor: przestarz., dziś książk. (i używane w terminologii specjalistycznej) «będący w wielkiej liczbie, liczny, obfity», USJP: książk. «składający się z dużej liczby czegoś lub występujący w dużej liczbie; liczny»
    • ‍ Uźrzą mnodzy (videbunt multi) i będą się bać. Fl 39, 5, sim. Puł. (przed rokiem 1400) [SStp]
    • ‍ Bog to obrocił w dobre ..., a by zbawił lud mnogi (multos populos). BZ Gen 50, 20. 1455 [SStp]
    • ‍ Ktory [mądry] w mnogich stronach bywał, Obyczaje ludzkie widał. BierRozm 4. 1536 [SXVI]
    • ‍ Mnodzy sprawiedliwości pilno służą, ale ciż sami namiętności swoich pohamować nie mogą. Modrz. Baz. 228. 1770 [L]
    • ‍ Wiele dziatek mnogich w tym jest umierało. Pśń. kość. 1902 [SW]
    • ‍ Zastał most spuszczony, a przed mostem i wokoło fos i wałów mnogi tłum rycerzy. Iwasz. J. Tarcze 170. 1934 [SJPDor]
    • ‍ Był panem mnogich włości. 2003 [USJP]
  2. «wielki, magnus» [SStp] SXVI: «liczny, wielki, obfity»
    • ‍ Już to stąpają na morze w łodziach, czyniąc działa w wodach mnogich. Puł 106, 23. (po roku 1450) [SStp]
    • ‍ Abowiem tyś mie uczynił Krolem nád ludem twoim mnogim [super populum tuum multum; nád ludem twoim wielkim WujBib]. Leop 2.Par 1/9, Dan 11/10; GrzegRóżn K2v. 1561 [SXVI]
  3. «niejeden, niektóry, nonnulus, aliquis» [SStp]
    • ‍ A mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł. Słota w. 19 1420 [SStp]
  4. «wielki, znaczny, mocny» [SXVI]
    • ‍ Zapłata wasza mnoga jest [jest obfita WujNT Luc 6/23] w niebie. KromRozm I H2v 1551 [SXVI]

Zmiany semantyczne

  1. «występujący w wielkiej liczbie, liczny, złożony z dużej ilości jednostek» [SStp]
  2. «wielki, znaczny, mocny» [SXVI]

Połączenia wyrazowe

  1. ciąża mnoga «med. obecność więcej niż jednego płodu w ustroju zapłodnionej kobiety lub samicy zwierząt» [SJPDor]
  2. ciąża mnoga a. wieloraka «med. ciąża, podczas której w jamie macicy rozwija się więcej niż jeden płód» [USJP]
  3. czyrak mnogi «med. jednoczesne zakażenie kilku lub kilkudziesięciu sąsiednich torebek włosowych, najczęściej na karku; karbunkuł» [USJP]
  4. liczba mnoga «gram. forma gramatyczna, służąca do oznaczenia mnóstwa (pluralis)» [SW, L, SJPDor, SWil, USJP]
  5. liczba mnoga godnościowa «jęz. pluralis maiestaticus (maiestatis)» [USJP]
  6. mnogi raz «nieraz, często» [SXVI]
  7. w mnodze «w wielkich rzeczach» [SXVI]

Wyrazy pokrewne

Powiązane hasła

Autorzy: Rafał Skoczek, Ewelina Kwapień